Nhà thờ Chánh tòa Phủ Cam - Một trong những giáo đường lâu đời ở Huế

cùng tìm hiểu kiến trúc cũng như lịch sử hình thành của nhà thờ nổi tiếng huế và miền trung . anh em có tài liệu thì cộng thêm ^^

NTO - Nhà thờ chánh tòa Phủ Cam tọa lạc trên đồi Phước Quả, thuộc địa phận phường Phước Vĩnh, thành phố Huế. Đây là một trong những giáo đường to lớn, nổi tiếng và lâu đời nhất tại Huế, thánh đường được xây theo lối kiến trúc hiện đại. Vào thế kỷ 17, dưới thời các chúa Nguyễn, “Phủ Cam” vốn là một phủ, là chỗ ở của các hoàng tử. Thời gian đó, đa số các nhà thờ Thiên Chúa giáo ở Huế chỉ là những nhà nguyện đơn giản với sườn gỗ, mái tranh. Khi các vua chúa Việt Nam hạ lệnh cấm đạo gay gắt thì chúng bị triệt đi. Dưới thời Pháp thuộc, các nhà thờ được xây dựng trở lại và dần được nâng cấp thêm khang trang, bề thế. Nhà thờ Phủ Cam là một trường hợp như vậy.
Năm 1682, linh mục Langlois cho xây dựng nhà nguyện Phủ Cam bằng tranh tre tại xóm Đá, sát bờ sông An Cựu. Hai năm sau, linh mục đã cho triệt giải nhà nguyện này, mua đất trên đồi Phước Quả để xây dựng một nhà thờ to lớn hơn và kiên cố bằng đá, lúc đó nhà thờ quay về hướng Tây. Đó là một công trình to lớn, chắc chắn và được chúa Nguyễn Phúc Tần thán phục. Nhưng đến thời chúa Nguyễn Phúc Chu, vào năm 1698, ngôi nhà thờ ấy bị triệt giải hoàn toàn. Sau đó 2 thế kỷ, vào năm 1898, Giám mục Eugène Marie Allys (Đức Cha Lý) đã cho xây mới Nhà thờ Phủ Cam bằng gạch, mái lợp ngói khá đồ sộ ở vị trí cũ nhưng mặt quay về hướng Bắc.

Công trình này do chính Giám mục thiết kế và giám sát thi công đã hoàn thành vào năm 1902. Năm 1960, sau khi Giáo phận Huế được nâng lên hàng Tổng giáo phận và Tổng giám mục Phêrô Martinô Ngô Đình Thục từ Vĩnh Long về nhận chức Tổng giám mục Huế, ông đã cho phá hủy toàn bộ nhà thờ Phủ Cam cũ và khởi công xây cất Nhà thờ Chánh tòa mới với đồ án do kiến trúc sư Ngô Viết Thụ thiết kế. Đầu năm 1963, nhà thờ bắt đầu được khởi công xây dựng. Tuy việc xây dựng vẫn được tiến hành song tiến độ rất chậm vì nhiều lý do, tới năm 1967 nhà thờ mới lên được phần Cung thánh. Tiếp đến 1995 phần thân nhà thờ về cơ bản được hoàn thành.

Năm 1999, để chuẩn bị cho hai ngày 28 và 29 tháng 6 năm 2000, là ngày Tổng Giáo phận Huế Thánh Hiến Nhà thờ Chánh tòa Phủ Cam nhân dịp kỷ niệm 150 năm ngày thành lập Giáo Phận Huế (kể từ khi tách rời khỏi Giáo phận Đàng Trong), Tổng giám mục Stêphanô Nguyễn Như Thể hạ quyết tâm bằng đủ mọi cách phải hoàn thành các trang trí bên trong nhà thờ và hai tháp chuông trước tiền đường. Công trình xây cất đã hoàn tất vào tháng 5 năm 2000. Như thế, trải qua 3 đời Giám mục - từ Tổng giám mục Ngô Đình Thục đến Tổng giám mục Nguyễn Kim Điền và Tổng giám mục Nguyễn Như Thể - sau gần 40 năm xây dựng, nhà thờ chánh tòa Phủ Cam mới hoàn thành với diện mạo như hiện nay.

Nhìn từ xa, ấn tượng đầu tiên về ngôi thánh đường tráng lệ nguy nga kiểu truyền thống cổ điển có hình thánh giá La tinh này, là một khối đá hoa cương đồ sộ, được khai thác từ Phú Lộc - Thừa Thiên Huế. Tiền đường của Phủ Cam trông giống như hàm con rồng đang há miệng. Mặt bằng xây dựng nhà thờ mang dạng thánh giá, đầu hướng về phía Nam đuôi hướng Bắc. Đặc biệt mặt tiền nhà thờ có một hệ thống cửa chính và phụ được thiết kế theo kiểu kiến trúc “Ngọ Môn” ở Hoàng thành Huế với 5 cửa: 3 cửa thẳng - 2 cửa quanh, hai bên có 10 cửa phụ cho người ra vào.


Nhà thờ có hai ngọn tháp chuông cao 43,5m (với 12 tầng mỗi tháp), chiều dài và chiều rộng của nhà thờ là 80m x 24m. Phía trước nhà thờ chánh toà Phủ Cam có hai tượng đúc: bên phải là thánh Phêrô, bên trái thánh Phaolô cũng là những bổn mạng của giáo xứ Phủ Cam. Tượng được di chuyển bằng đường thủy từ Sài Gòn ra cảng Đà Nẵng và đưa bằng ôtô ra Huế. Tượng được đúc làm ba đoạn, sau đó, được đổ xi-măng vào ráp lại. Thánh đường Phủ Cam được xây theo quan niệm vật lý kết cấu mới. Các trụ đỡ được đúc sát vào tường, chạy uốn cong dần về phía trước, mềm mại. Bốn góc mỗi góc có ba trụ đỡ vươn dần ra, tạo thành một không gian đủ rộng ôm kín cung thánh và bàn thờ.

Lòng nhà thờ được xây theo truyền thống cổ điển có hình thánh giá Latin cộng với lòng căn hai cánh mở rộng. Có hai dãy cửa gương màu nằm ở phần trên bên trong lòng nhà thờ cung cấp ánh sáng cho nội thất, phía giữa có hình thánh giá bằng xi măng cốt sắt. Cung thánh là một hình tròn có các cấp đi lên, trên cung là một hình tròn nhưng nhỏ hơn với bàn thờ bằng đá cẩm thạch nguyên khối. Lòng nhà thờ rộng, có thể chứa được 2.500 người đến dự lễ.

Bên trong nhà thờ, hai bên cánh hình thánh giá nhà thờ, cánh trái là phần mộ Ðức cố Tổng giám mục Philipphê Nguyễn Kim Ðiền (1921 - 1988), cánh phải đối diện là bàn thờ thánh tử vì đạo Tống Viết Bường (người gốc Phủ Cam, mất năm 1833). Nhìn tổng thể, nhà thờ Phủ Cam với những đường nét thanh thoát, đỉnh nhà thờ vươn thẳng lên trời, hai đường lượn phía trước tiền đường được xây bằng đá uốn cong xuống như hai vạt áo dài lớn hoặc như chiếc khăn quàng khổng lồ ai vắt ngang trời, cùng với những chi tiết kiến trúc đặc sắc khác, Nhà Thờ Phủ Cam tạo nên một không gian kiến trúc hoành tráng, vừa gần gũi gợi cảm, vừa thánh thiện tôn nghiêm, mang đầy tính nghệ thuật và tôn giáo.